اثربخشی مداخله ترکیبی درمان دلبستگی و آموزش فرزندپروری به مادران دلبسته ناایمن بر کاهش علایم بیش فعالی کمبود توجه فرزندانشان و استرس و اضطراب و اجتناب دلبستگی آنها

هدف: این مطالعه با هدف تعیین اثربخشی مداخله ترکیبی درمان دلبستگی و آموزش فرزندپروری به مادران دلبسته ناایمن بر علایم کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی کمبود توجه، استرس ، اضطراب و اجتناب دلبستگی مادران انجام شد. روش: برای انجام پژوهش از روش مطالعه تک موردی با طرح a-b-a استفاده شد.6 نفر از مادران دلبسته ناایمن کودکان 12-6 ساله مبتلا به اختلال بیش فعالی کمبود توجه ، مورد مطالعه قرار گرفتند. نمونه گیری با استفاده از نمونه در دسترس و از بین مراجعه کنندگان به مرکز آموزشی درمانی رفیده انجام شد و شرکت کنندگان بصورت پله ای و با ترتیب تصادفی وارد مطالعه شدند. هر یک از شرکت کنندگان ابتدا 10 جلسه انفرادی درمان دلبستگی و سپس 6 جلسه آموزش گروهی فرزندپروری دریافت کرد. محتوای جلسات درمان دلبستگی بر اساس فرمول بندی دوزی یر و تیرل(1998) و با هدف بهبود مشکلات مادر در زمینه برقراری روابط نزدیک با فرزندش تنظیم شد. جلسات آموزش گروهی فرزندپروری بر اساس راهنمای آموزشی مارکی ددز، تورنز و ساندرز(2005) و با هدف بهبود مهارتهای فرزندپروری شرکت کنندگان تنظیم شد. ارزیابی با استفاده از چک لیست علایم بیش فعالی، پرسشنامه تجارب مربوط به روابط نزدیک(ecr)، شاخص استرس والدین(psi) و چک لیست رفتاری کودکان(cbcl) انجام شد. هر یک از شرکت کنندگان علایم کودک خود را با استفاده از چک لیست علایم بیش فعالی روی مقیاس لیکرت از آغاز خط پایه تا انتهای مرحله پیگیری هفته ای دو بار درجه بندی کرد. سایر آزمونها در سه دوره پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری اجرا شد. همسران شرکت کننده ها نیز چک لیست رفتاری کودکان را در این سه دوره تکمیل کردند. نمرات چک لیست علایم بیش فعالی روی نمودار نمایش داده شد و با استفاده از تحلیل آماری مورد بررسی قرار گرفت. نمرات سایر آزمونها بصورت نمودار ارائه شد. یافته ها: تمام شرکت کنندگان طی مداخله کاهش در علایم بیش فعالی کودکان گزارش کردند که دامنه آن از 4 تا 19% متغیر بود. علاوه بر آن، مشکلات درونی سازی و برونی سازی کودکان نیز بنا به گزارش شرکت کنندگان و همسران آنها کاهش یافت. مداخله ارائه شده بیشتر بر مشکلات درونی سازی کودکان موثر بود. همچنین از بین پنج شرکت کننده که استرس والدینی بالاتر از دامنه نرمال داشتند، نمرات چهار شرکت کننده کاهش نشان داد ولی تنها نمره یکی از آنها به دامنه نرمال رسید. بنظر می-رسد منابع متعددی در استرس والدین نقش دارد که نتایج این پژوهش نیز تاییدی بر آن است. سبک دلبستگی تمام شرکت کنندگان بجز یکی که سبک دو سوگرا داشت، اجتنابی بود. اجتناب و اضطراب دلبستگی همه شرکت کنندگان طی مداخله کاهش نشان داد ولی تنها در سه نفر از شرکت کنندگان در پایان مداخله سبک دلبستگی از ناایمن به ایمن تغییر پیدا کرد. نتیجه گیری: مداخله ارائه شده علایم بیش فعالی کودکان را کاهش داد. همچنین بر مشکلات درونی سازی و برونی سازی کودکان تاثیر داشت اگرچه باید گفت بنا بر گزراش شسرکت کنندگان و همسران آنها تاثیر مداخله ارائه شده بر مشکلات درونی سازی کودکان بیشتر از مشکلات برونی سازی بود. استرس مادران و اجتناب و اضطراب دلبستگی آنان نیز طی مداخله کاهش نشان داد. در مادرانی که سبک دلبستگی از ناایمن به ایمن تغییر پیدا کرد، هر دو دسته مشکلات درونی سازی و برونی سازی کودکان کاهش نشان داد حتی اگر استرس والدینی به دامنه نرمال نرسید. با توجه به اینکه مداخله دلبستگی در این مطالعه بسیار کوتاه بود و تنها محدود به 10 جلسه می شد، می توان انتظار داشت در صورت افزایش تعداد جلسات بتوان نتایج بهتری بدست آورد.